tan but Tren canh dong mua xuan

Trên cánh đồng mùa xuân

                        Tản bút Hoàng Thanh Hương

 

Tôi là con nhà nông dân, quê tôi có con sông Hồng đỏ nặng phù sa, bốn mùa lúc dịu dàng lững lờ xuôi dòng về biển, lúc ồn ào, sôi cuồng cuốn phăng mùa màng trải dọc đôi bờ, nước dâng tràn làm chìm ngập cả một làng quê. Nó như người đàn bà tuổi vừa băm, đổi thay chóng mặt nhưng vẫn thừa sức quyến rũ, bởi ai rời xa đều chẳng thể nào nguôi nhớ. Cái hồi còn nhỏ, ngày cúng giỗ, lễ tết nào chúng tôi đều được bố mẹ chở xe đạp về nhà bác Cả, nhà bác sát sông, hai bên bãi là mêng mông lúa và hoa màu. Nhìn từ trên đê, sông Hồng như một chiếc khăn đỏ nhạt mềm mại thả dọc giữa hai miền xanh thẫm. Trên cánh đồng mùa xuân ấy, dù rét đậm, rét lạt thế nào, lũ trẻ con cũng mặc kệ, cứ ngày đầu tiên của năm mới là lẽo đẽo theo các bà, các chị ra bãi làm lễ cúng đồng. Mâm lễ cúng đơn giản chỉ có: đôi bát xôi đậu xanh, đĩa thịt luộc, đĩa dưa củ, đĩa bánh kẹo, nải chuối tiêu chín hườm, chai rượu trắng, chai nước giếng và đĩa muối, chè khô, gạo tẻ cùng một xấp vàng mã tiền vải người âm và thẻ nhang. Tất cả cho vào chiếc thúng, đặt lên đầu đội đi, cánh đồng mùa xuân chia hai bên, đồng nhà tôi bên này sông một thửa và cả bên kia cũng có hai thửa lạc, đỗ đen, nên cúng xong bên này chúng tôi thường được cho lên thuyền để chèo sang tiếp bên kia làm lễ. Sáng đầu năm mới, ở quê tôi nhà nào cũng lo cúng kính gia tiên và ra đồng cầu mùa màng bội thu nên năm nào cũng vậy, cánh đồng quê ngày đầu xuân vui đẹp xôn xao, câu chào câu chúc ríu rít, trẻ con chạy loanh quanh giữa các bờ ruộng lúa, ngô đang lên xanh, cánh đồng thơm ngạt ngào mùi hương trầm, mùi áo quần khăn tất mới, mùi tóc chị, tóc mẹ thoảng hương bồ kết, lá xả vỏ bưởi hồi đêm cuộc tắm tẩy trần muộn. Lạ là, đàn ông con trai ít ra đồng ngày này, toàn đàn bà con gái và lũ trẻ, có thể đấy là quan niệm bao đời của người dân quê tôi về phận người. Đàn bà thuần lo việc ruộng vườn đồng áng. Nên ngày lễ cúng đồng đầu xuân, nhà nào cũng đôi thúng, một mâm, toàn các chị các mẹ lo dậy từ sớm tinh, sắp sửa, đội đi, bày biện và cúng khấn lầm rầm suốt dọc hai bên bờ sông chảy trôi êm ả trong sớm mai mù mù sương. Tết quê năm nào cũng rét, sớm 9h vẫn chưa thấy mặt trời, rét nói  hơi bay là là như khói thuốc, mặc ba bốn lớp áo dày mỏng vẫn rét, lũ trẻ chẳng thể đứng yên quá 2 phút để chờ mẹ cúng cầu, chúng lạy vội 3 cái rồi chạy theo bạn bè nghịch đùa hò hét vang lừng cả triền sông, tôi vẫn nhớ bác Cả tôi thành tâm lẩm nhẩm xin thần đất, thần sông, thần mùa xuân - hạ - thu - đông, mùa nào thức ấy cho lúa ngô rau củ được tốt tươi, ngon giòn. Trồng một thu mười, cuối năm thóc mẩy đầy kho, củ quả đầy gầm, trâu bò sinh đàn, toàn gia mạnh khỏe, gặp mọi điều may mắn tránh hết điều phiền rủi. Xóm giềng được muôn sự no ấm, bình yên... Bài khấn nôm na thế, thửa ruộng nào cũng một mâm nghi ngút nhang thơm, quay hướng mặt sông rầm rì cầu lạy.

Trên sông, thuyền qua thuyền về, trên thuyền là đủ màu áo, đủ khuôn mặt hân hoan, chặp chặp lại hỏi chào, lại chúc mừng năm mới, lại giơ tay vẫy gọi hẹn đến nhà nhau ăn miếng trầu, miếng mứt đầu xuân. Cứ thế, xôn xao, ríu rít đến gần trưa mọi người mới hóa vàng tiền, vẩy rượu nước, muối chè gạo quanh ruộng, xuống sông rồi phát bánh kẹo chuối chín cho bầy trẻ con, xong xuôi mới gom mấy đĩa xôi, thịt, dưa đã nguội se vì gió và lạnh đậy lá chuối, đội về. Con đường về xóm nhẵn thín, ngoằn ngoèo, nối dài như vô tận nhưng chỉ đủ hai người tránh nhau, cỏ lá chen nhau khoe sắc mùa sinh sôi. Những con đường quê như găm và ký ức, dẫu rời xa từ rất bé thơ vẫn nhớ như in và thương hoài. Giờ này, về nhà các mẹ các chị lại vào bếp, xúm xít làm bữa cơm cúng trưa và hạ cỗ để cả nhà quây quần bữa ăn năm mới, lúc nào cũng có thịt đông, canh dưa cá với lá thì là xắt nhỏ, canh xương khoai sọ, giò thủ và bánh chưng rán nóng giòn. Thế nào cũng được ông bà, cô dì, cậu mợ chú thím lì xì một vòng không sót đứa nào. Và lũ trẻ thì chẳng cần ăn, chúng vội vàng vài miếng rồi khoanh tay ạ, rồi chào, rồi chạy ra sân hoặc đầu thềm ngồi khoe với nhau đồng to, đồng nhỏ, rồi đếm tới đếm lui, rồi dự định sẽ mua món đồ chơi gì sau Tết. Người lớn cứ thong thả uống rượu nếp chuyện trò, cười nói rôm ran.

Ngoài kia, trên cánh đồng mùa xuân, nắng chỉ đủ làm sáng lên mặt sông màu hồng phù sa điệu đàng của những con sóng uốn lượn xuôi bể và trên những mặt lá lấp lánh thứ ánh nắng tươi nguyên năm mới, ấm áp nở bừng những hạt đất bốn mùa không được ngơi nghỉ bởi những bàn tay mẹ, tay chị tảo tần.

Cứ hẹn và hẹn, vẫn chưa về được xuân này để đi cúng đồng đầu năm mới, mà ngắm sông nhìn bãi thỏa thê chứ không chỉ là ước ao, hoài tưởng như vầy!

                                                                                         H.T.H